Een gekozen burgemeester?

Auteur: raadslid Ewart Bosma

Zoals het nu lijkt kent Nederland op termijn wellicht een nieuw verschijnsel: de gekozen burgemeester. In Haagse kringen wordt namelijk gefluisterd dat D66 eindelijk één van zijn kroonjuwelen heeft weten te verzilveren in het regeerakkoord. Volgens de democraten uit het jaar 1966 is de gekozen burgemeester namelijk een democratische vooruitgang. De vraag is echter of dit een gelukkige ontwikkeling is.

In de eerste plaats moet D66 niet te vroeg juichen. In het verleden zijn al eerder kroonjuwelen van democratische vernieuwing gesneuveld. Dat de formerende partijen met meer of minder tegenzin coalitiepartner D66 iets toezeggen, wil nog niet meteen zeggen dat het ook gebeurt. Het is maar de vraag of de senatoren van CDA, CU en VVD er net zo over denken als de Tweede Kamerfracties van deze partijen. En zelfs als dat zo zou zijn, moet er een tweederde meerderheid van beide Kamers instemmen met het voorstel omdat het hier een grondwetswijziging betreft. Om die tweederde meerderheid te kunnen behalen zullen er ook nog andere partijen dan de coalitiepartijen voor het voorstel moeten stemmen.

Naast dit praktische bezwaar is er ook nog een staatsrechtelijk bezwaar. Ons land is een parlementaire democratie en in dat stelsel kiest de burger alleen de wetgever (Tweede Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraad) rechtstreeks. De uitvoerders van beleid worden alleen indirect verkozen op basis van coalitievorming. Nederland is immers geen presidentiële democratie zoals Amerika, waar men ook de uitvoerende macht rechtstreeks kiest. Het is toch wonderlijk dat we niet de minister-president en de commissaris van de Koning kunnen kiezen, maar wel de burgemeester. Wanneer de uitvoerder - in dit geval de burgemeester - een zelfstandig kiezersmandaat krijgt, moet je hem ook meer bevoegdheden geven. Stel nu dat er een verschil van mening is tussen een meerderheid van de gemeenteraad en de burgemeester, wie heeft dan uiteindelijk het voor het zeggen? Beide hebben immers een democratische legitimatie.

Bovendien zal een gekozen burgemeester veel eerder bezwijken voor de verleiding om als een politicus te werk te gaan dan als bestuurder. De door de kroon benoemde bestuurder heeft veel meer zijn handen vrij om ook (noodzakelijke) impopulaire maatregelen te nemen. De gekozen burgemeester moet zich namelijk bewust zijn van de kiezersgunst. Een ander probleem is dat een gekozen burgemeester ook campagne zal moeten voeren om gekozen of herkozen te worden. Bij campagnevoeren hoort ook stellingnemen in het maatschappelijke debat. De kandidaat-burgemeester zal zich moeten profileren en zal zodoende niet alleen kiezers aantrekken, maar ook afstoten. Het gevaar bestaat dat de gekozen burgemeester daardoor niet meer als relatief onpartijdig beschouwd zal worden. Daarmee wordt het dagelijks bestuur van de gemeente te veel politiek gemaakt.

Kortom: de race is zeker nog niet gelopen en de gekozen burgemeester is er zo maar nog niet. Het zij  duidelijk dat de SGP weinig ziet in de gekozen burgemeester. Hoewel, in het geval van de gemeente Rijssen-Holten biedt het misschien ook wel onvermoede kansen……